Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου του Μαστού, ειδικοί εξηγούν πότε πρέπει να κάνεις μαστογραφία, τι να προσέχεις και πώς να μειώσεις τον κίνδυνο
Κάθε χρόνο, στις 25 Οκτωβρίου, ο κόσμος τιμά την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου του Μαστού, μια ημέρα αφιερωμένη στην ενημέρωση, την πρόληψη και τη ζωή. Πίσω από τις ροζ κορδέλες και τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης, κρύβεται μια ουσιαστική υπενθύμιση: η έγκαιρη διάγνωση σώζει ζωές.
Ο καρκίνος του μαστού είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στις γυναίκες παγκοσμίως, αλλά όταν εντοπίζεται νωρίς, η επιβίωση αγγίζει σχεδόν το 100%. Ωστόσο, οι μύθοι, η αμηχανία και η άγνοια γύρω από την πρόληψη παραμένουν. Πότε πρέπει να ξεκινά η μαστογραφία; Χρειάζεται αυτοεξέταση; Ποιες αλλαγές είναι φυσιολογικές;
Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά η Δρ. Λίνα Γουέν, γιατρός επειγόντων περιστατικών και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο George Washington, με πολυετή εμπειρία στη δημόσια υγεία.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, μία στις οκτώ γυναίκες θα διαγνωστεί κάποια στιγμή στη ζωή της με διηθητικό καρκίνο του μαστού. Ο καρκίνος του μαστού είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες, με περίπου 42.000 γυναίκες να χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο. Τα στοιχεία αυτά είναι ακόμη πιο ανησυχητικά, αν αναλογιστούμε ότι όταν ο καρκίνος του μαστού εντοπιστεί έγκαιρα, το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης αγγίζει το 99%. Για αυτό, ο τακτικός έλεγχος είναι ζωτικής σημασίας -ακόμη και για τις νεότερες γυναίκες, καθώς τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά σε μικρότερες ηλικίες αυξάνονται.
Πότε πρέπει οι γυναίκες να αρχίσουν να κάνουν μαστογραφία;
Οι περισσότερες γυναίκες θα πρέπει να ξεκινούν μαστογραφία από τα 40, ανά δύο χρόνια, έως την ηλικία των 74 ετών, σύμφωνα με τις νεότερες οδηγίες της Αμερικανικής Υπηρεσίας Προληπτικών Υπηρεσιών Υγείας (USPSTF).
Για τις γυναίκες άνω των 75, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να υπάρξει σαφής σύσταση υπέρ ή κατά του τακτικού ελέγχου. Γι’ αυτό, η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται σε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό. Πρόκειται για σημαντική αλλαγή σε σχέση με τις παλαιότερες οδηγίες, που πρότειναν έναρξη ελέγχου στα 50. Η αναθεώρηση έγινε με βάση νέα δεδομένα που δείχνουν αύξηση των διαγνώσεων σε νεότερες ηλικίες.
Χρειάζονται άλλες εξετάσεις πέρα από τη μαστογραφία;
Πρέπει να διαχωρίζουμε τον προληπτικό έλεγχο από τη διαγνωστική διερεύνηση. Η προληπτική εξέταση γίνεται όταν δεν υπάρχουν συμπτώματα. Αν μια εξέταση βγει θετική, τότε απαιτούνται συμπληρωματικές εξετάσεις για να εξακριβωθεί αν πρόκειται για καρκίνο.
Ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου, μπορεί να προταθούν επιπλέον εξετάσεις, όπως γενετικός έλεγχος σε γυναίκες με συγγενείς πρώτου βαθμού που έχουν νοσήσει, ή μαγνητική μαστογραφία (MRI) ή υπέρηχος σε άτομα υψηλού κινδύνου.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει συζήτηση για το αν οι γυναίκες με πυκνό μαστό χρειάζονται επιπλέον εξετάσεις. Το Αμερικανικό Κολέγιο Ακτινολογίας συνιστά MRI σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ η USPSTF δεν το έχει υιοθετήσει ακόμη ως γενική οδηγία -γι’ αυτό συνιστάται εξατομικευμένη προσέγγιση.
Ποια γυναίκα πρέπει να ξεκινήσει έλεγχο πριν τα 40;
Η σύσταση για έναρξη στα 40 αφορά γυναίκες μέσου κινδύνου. Όσες έχουν ισχυρό οικογενειακό ιστορικό, όπως μητέρα ή αδελφή με καρκίνο του μαστού, ή έχουν νοσήσει οι ίδιες στο παρελθόν, θεωρούνται υψηλού κινδύνου.
Επίσης, υψηλό κίνδυνο έχουν όσες έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία στον θώρακα για άλλες παθήσεις. Όλες αυτές οι γυναίκες θα πρέπει να συζητήσουν με τον γιατρό τους πότε και με ποια συχνότητα θα κάνουν εξετάσεις.
Πρέπει οι γυναίκες να κάνουν αυτοεξέταση; Τι να προσέχουν;
Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, οι μελέτες δεν έχουν δείξει σαφές όφελος από τις τακτικές αυτοεξετάσεις, ιδίως όταν οι γυναίκες υποβάλλονται ήδη σε τακτική μαστογραφία.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να γνωρίζουν τη φυσιολογία του στήθους τους και να αναζητούν ιατρική βοήθεια εάν εντοπίσουν κάποια αλλαγή. Το πιο συχνό σύμπτωμα καρκίνου του μαστού είναι ένας νέος όζος ή ψηλαφητή μάζα. Οι περισσότεροι όζοι δεν είναι κακοήθεις, αλλά χρειάζονται έλεγχο.
Άλλα σημάδια που απαιτούν προσοχή είναι:
έκκριση από τη θηλή,
πόνος ή οίδημα,
εισολκή της θηλής,
αλλαγές στο χρώμα ή την υφή του δέρματος του μαστού ή της θηλής,
διογκωμένοι λεμφαδένες στη μασχάλη ή κοντά στην κλείδα.
Πολλές φορές οι αλλαγές αυτές γίνονται αντιληπτές στην καθημερινότητα, π.χ. κατά το ντους ή το ντύσιμο. Γι’ αυτό είναι σημαντικό κάθε γυναίκα να γνωρίζει τη φυσιολογική εικόνα και αίσθηση του στήθους της.
Ποιες φυσιολογικές αλλαγές να περιμένουν οι γυναίκες με την πάροδο του χρόνου;
Το στήθος αλλάζει σε κάθε στάδιο της ζωής. Στην εφηβεία, αυξάνεται σε μέγεθος και προβάλλει η θηλή. Κατά την εγκυμοσύνη, παρουσιάζονται διογκώσεις, ευαισθησία, μυρμήγκιασμα και σκουρόχρωμες θηλές λόγω των ορμονικών αλλαγών.
Μετά τον τοκετό και τη διακοπή του θηλασμού, πολλές γυναίκες παρατηρούν ότι το στήθος τους έχει διαφορετικό σχήμα ή υφή.
Στην εμμηνόπαυση, ο μαστός μειώνεται σε μέγεθος και χάνει την ελαστικότητά του -όλα αυτά είναι απολύτως φυσιολογικά.
Ακόμη και κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου, μπορεί να υπάρξουν ήπιες μεταβολές στο μέγεθος ή την ευαισθησία. Γι’ αυτό, η εξοικείωση με το σώμα μας είναι το κλειδί για την έγκαιρη αναγνώριση κάθε μη φυσιολογικής αλλαγής.
Μπορούν οι γυναίκες να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού;
Ορισμένοι παράγοντες, όπως το οικογενειακό ή ιατρικό ιστορικό, δεν μπορούν να αλλάξουν.
Ωστόσο, υπάρχουν συνήθειες που μειώνουν τον κίνδυνο:
Διακοπή του καπνίσματος,
Μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ,
Τακτική σωματική άσκηση,
Ισορροπημένη διατροφή με λιγότερα επεξεργασμένα τρόφιμα.
Όλες αυτές οι πρακτικές συμβάλλουν στη συνολική υγεία και μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Μπορούν και οι άνδρες να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού;
Ναι. Αν και ο καρκίνος του μαστού είναι πολύ πιο συχνός στις γυναίκες, πλήττει και άνδρες.
Οι άνδρες με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό θα πρέπει να συζητούν με τον γιατρό τους για τον προληπτικό έλεγχο και να μην αμελούν τυχόν αλλαγές στο στήθος.
Επιπλέον, όλα τα άτομα που έχουν γεννηθεί με γυναικείο φύλο -δηλαδή γυναίκες, τρανς άνδρες και μη δυαδικά άτομα- πρέπει να ακολουθούν τις ίδιες συστάσεις ελέγχου.
